Στον
πέμπτο αιώνα προ Χριστού, η Αθήνα εχάρισε στον κόσμο το πρωτόγνωρο άνθος της
Δημοκρατίας.
Ήταν ένα πείραμα ανθρώπινης
συνύπαρξης που πλάστηκε και γεννήθηκε από τις αστραποβολές του πνεύματος των
Ελλήνων.
Ήταν οι πρώτοι διδάξαντες,
το σύστημα της Δημοκρατίας. Επρόκειτο δε για τη λεγόμενη «ά μ ε σ η»
Δημοκρατία. Δηλαδή όλοι οι πολίτες της πόλεως συναθροίζοντο στην «πλατεία» και
συζητούσαν τα προβλήματα της πόλεως – Κράτους της Αθήνας και έπαιρναν αποφάσεις
γι’ αυτά, ψηφίζοντας προσωπικά και απ’ ευθείας ο καθένας. Έτσι έγραψαν τον
«ΧΡΥΣΟΥΝ ΑΙΩΝΑ» του Περικλέους.
Στη συνέλευση αυτή
είχαν δικαίωμα μ ό ν ο ν οι Αθηναίοι
πολίτες, αργότερα επεκτάθηκε το δικαίωμα αυτό και στους άλλους κατοίκους της
Αττικής.
• Σιγά – σιγά, όμως,
άρχισαν οι ανθρώπινες έριδες και διαπληκτισμοί, οι εμπάθειες και οι κακοήθειες,
οι συκοφαντίες και οι προσωπικές εκδικήσεις, τα συμφέροντα και οι κάθε είδους
ιδιοτέλειες, που εκφύλισαν το ωραίο και μοναδικό αυτό σύστημα της ά μ ε σ η ς Δημοκρατίας.
Τα υποδειγματικά
Δικαστήρια κατάντησαν Λαοδικεία, οι δικαστές εκβιάζοντο, απειλούντο, οι
ψηφίζοντες πολίτες εξαγοράζοντο ή απειλείτο η ζωή τους ή η οικογένειά τους ή η
περιουσία τους και ασκείτο κάθε τρόπος επηρεασμού τους, ώστε να ψηφίζουν κατά
τη θέληση των διαφόρων εγκαθέτων βιαστών της θελήσεως αυτών.
Χαρακτηριστικό
ιστορικό παράδειγμα του εκφυλισμού αυτού της Συνελεύσεως της Πολιτείας των
Αθηναίων ήτο η δίκη των εννέα στρατηγών οι οποίοι κατεναυμάχησαν και
κατέστρεψαν το στόλο των Σπαρτιατών παρά τους «Αιγός ποταμούς», τον οποίον
είχαν να νικήσουν από πενήντα και πλέον χρόνια.
Η κατηγορία ήταν ότι
κατεδίωξαν τα πλοία του εχθρού, τα οποία και κατέστρεψαν και δεν «ανέκρουσαν
πρύμνα», δια να συλλέξουν τους νεκρούς τους που είχαν πέσει στη θάλασσα κατά τη
ναυμαχία. Η ποινή, θάνατος.
Η Συνέλευση του Δήμου
ήταν μοιρασμένη, δεν ήθελαν να σκοτώσουν τους ήρωες στρατηγούς. Οι κατήγοροι το
ήθελαν πολύ. Και άρχισαν επηρεασμούς, πιέσεις, απειλές, εκβιασμούς προς κάθε
αντιφρονούντα πολίτη και επέτυχαν την καταδίκη των στρατηγών με μία ψήφο
μειοψηφούσα.
Ποιος ήτο ο μειοψηφήσας;
Ο Σωκράτης.
Τη σοφία και το ήθος του δεν
κατόρθωσαν να το κάμψουν.
Οι στρατηγοί
εθανατώθησαν (μεταξύ αυτών και ο γιός του Περικλή και της Ασπασίας) και έκτοτε
η Δημοκρατία της Αθήνας μπήκε στην οδό της παρακμής. Η αλήθεια είναι ότι η
Αθήνα τελικά οδηγήθηκε στην καταστροφή.
•Παραδόθηκε στην
συμμορία των «τριάκοντα τυράννων», η οποία καταλήστευσε
τις περιουσίες των Αθηναίων, όπως μας βεβαιώνει ο Ξενοφών, ο οποίος
συνεργάστηκε με το καθεστώς, σκότωσαν τους διπλάσιους Αθηναίους από όσους
είχαν φονευθεί στις μάχες στα τελευταία δέκα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου
κα αποτελείωσαν ότι είχε μείνει στην Αθήνα, ακολουθώντας μια παρακμιακή
«δημοκρατία».
•Η ιδανική αυτή
Δημοκρατία στην παρακμή της είχε προκαλέσει την απέχθεια των πολιτών, ήταν το
καθεστώς των δημαγωγών, η απογοήτευση είχε καταλάβει τους πάντες και τους
ξεχωριστούς πολίτες της Αθήνας, όπως ο Πλάτωνας, ο Ξενοφών και άλλοι.
Δεν υπήρξε καμία
διέξοδος από την κρίση εκείνη της ιδανικής Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Εκείνου του
ανθρωπίνου πειράματος συνύπαρξης των ανθρώπων σε ευνομούμενη κοινωνία. Αντίθετα
η Αθήνα «εσίγησε» για δύο περίπου αιώνες έως ότου κατέλθουν οι Έλληνες
Μακεδόνες με τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο και ενώσουν όλους τους Έλληνες υπό
το σκήπτρο των Μακεδόνων, χωρίς να επανέλθει ποτέ στην ένδοξη Δημοκρατία του
πέμπτου προ Χριστού αιώνος.
Και όχι μόνον τούτο.
Αλλά:
• η Αθήνα θα είχε
ισοπεδωθεί και αφανισθεί από προσώπου γης, εάν δεν υπήρχε ένας Σπαρτιάτης
στρατηγός της αυταρχικής αντιπάλου της, ο Λύσανδρος, ο οποίος παρά την
ολοκληρωτική νίκη του δεν υπέκυψε στις πιέσεις των Θηβαίων για τον αφανισμό της
Αθήνας (όπως οι Αθηναίοι είχαν κάνει στους κατοίκους της Μήλου, αιώνιο στίγμα
στην Αθηναϊκή Δημοκρατία) και τη μετατροπή της σε βοσκότοπο, λέγοντας, ότι δεν προτίθεται να βγάλει το ένα από τα δύο
μάτια της Ελλάδας.
«Η
άμεση Δημοκρατία της Αθήνας υπήρξε το τελειότερο πολιτικό σύστημα
διακυβέρνησης, το οποίο εφαρμόστηκε τότε χωρίς τελικά να δικαιωθεί και
επικρατήσει στο χρόνο. Εν τούτοις εξακολουθεί να επηρεάζει με τη σύλληψη και τα
ευρήματά του ακόμη και τον 21ο αιώνα μας.
Η Δημοκρατία μπορεί
να είναι απογοητευτική, όπως η σημερινή, αλλά είναι δημοκρατία.
Σου παρέχει το δικαίωμα να την απεχθάνεσαι και να την αποδοκιμάζεις. Σου παρέχει
το δικαίωμα να αυτοκτονείς μαζί της. Αλλά εναπόκειται στη βούληση του πολίτη,
του οδοιπόρου της Δημοκρατίας.
Αλλά από καμία
ιστορική συγκυρία δεν έχει επαληθευτεί η φράση δίκην αξιώματος ότι «η
Δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα». Έχει και παρά έχει. Εάν δεν είχε δεν θα εγένοντο
κάθε τόσο σε όλο τον κόσμο συνεχή πραξικοπήματα και δικτατορίες.
Ούτε αποτελεί έξοδο
από το αδιέξοδο η επαναλαμβανόμενη διεξαγωγή εκλογών, η οποία ως εκ της ανάγκης
των επαναλήψεων παρέχει ευκαιριακές συνεργασίες για σχηματισμό επιθανάτιας
κυβέρνησης με τεράστιες ζημιές, κυρίως οικονομικές και κοινωνικές για τους
πολίτες, χωρίς να αποκλείονται και όμοιες εθνικές.
Οι Κοινοβουλευτισμός,
η έκφραση της σημερινής Δημοκρατίας, φέρεται ως το καλύτερο από τα συστήματα
δημοκρατικής διακυβέρνησης μιας χώρας. Εν τούτοις δεν απετέλεσε μέχρι σήμερα
ασφαλή οδηγό στη συγκρότηση ενός Κράτους δικαίου ασφαλούς, εντίμου με κοινωνική
ευαισθησία και υπευθύνου.
Το πρόβλημα αυτό,
μελετάται ανά τους αιώνες και δεν έχει ευρεθεί σίγουρη λύση. Η σημερινή οικονομική
(και κοινωνική) κρίση στον κόσμο και ιδιαίτατα στην Ελλάδα έχει υπευθύνους στο
σύστημα του Κοινοβουλευτισμού.
«Εάν
διαβάσει κανείς τον Αριστοτέλη θα ανακαλύψει ότι το δημοκρατικό σύστημα είναι
το ευπαθέστερο από όλα και προϋποθέτει ενάρετους πολίτες.
«Κάπου
αλλού ο ίδιος ο Αριστοτέλης έχει πει ότι για να κυβερνηθεί σωστά μια
πολιτεία «ή οι Κυβερνήτες πρέπει να γίνουν φιλόσοφοι ή οι φιλόσοφοι
Κυβερνήτες». Εκεί κατέληξε ο μεγάλος Έλληνας σοφός της αρχαιότητας.
Από τις αλήθειες αυτές
εκπηγάζει ότι για να είναι ευνομούμενη μία δημοκρατική Πολιτεία, χρειάζεται να
παρέχει συνεχή ΠΑΙΔΕΙΑ στους πολίτες της. Μόνον με την παιδεία θα
αποκτήσουμε νουνεχείς, συγκροτημένους πνευματικά, άρτιους και ευαίσθητους
ηθικά, ενάρετους πολίτες. Με τέτοιους πολίτες θα μπορείς να εγγυάσαι το
δημοκρατικό μας πολίτευμα.
Έως τότε ας μην
βαυκαλιζόμαστε για δήθεν ανυπαρξία αδιεξόδου στη Δημοκρατία μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΖΑΚΟΣ
